αχινός

Κοινή ονομασία διαφόρων εχινοδέρμων της ομοταξίας των εχινοειδών, της τάξης των εχινιδών. Τα ζώα αυτά, που είναι γνωστά όχι μόνο για τα μακριά και κινητά αγκάθια με τα οποία είναι εφοδιασμένος ο μεσοδερμικός ασβεστολιθικός σκελετός τους, αλλά και για την ευχάριστη γεύση των ωοθηκών τους, είναι κοινά στις παράκτιες περιοχές του Ατλαντικού και της Μεσογείου· τον περισσότερο καιρό ζουν σε βραχώδεις βυθούς· τρέφονται με φύκια και άλλους μικρούς οργανισμούς. Το σχήμα τους είναι σφαιρικό και η κατώτερη επιφάνεια του σώματός τους επίπεδη. Στο κέντρο της υπάρχει το στόμα, που είναι μία σύνθετη εσωτερική μασητική συσκευή και λέγεται λύχνος του Αριστοτέλη, γιατί μοιάζει σαν αρχαίο λυχνάρι και επειδή ο μεγάλος φιλόσοφος και φυσιοδίφης μελέτησε πρώτος τους α., όπως και άλλα ζώα. Ο σκελετός του α. αποτελεί μια κλειστή κάψα που αποτελείται από πενταγωνικά πινακίδια συναρθρωμένα μεταξύ τους και διατεταγμένα σε δέκα ζεύγη γραμμών που εναλλάσσονται. Τα πέντε είναι διάτρητα και από τις τρύπες τους βγαίνουν οι βαδιστικοί ποδίσκοι· στα άλλα πέντε υπάρχουν τα αγκάθια. Όπως στα περισσότερα εχινόδερμα, έτσι και στους α. το αναπαραγωγικό σύστημα είναι γονοχωριστικό (αρσενικά ή θηλυκά άτομα)· η γονιμοποίηση γίνεται όταν συναντιούνται τα γεννητικά υλικά των αρσενικών και θηλυκών α. και η αναπαραγωγή γίνεται με αβγά που από το καθένα τους γεννιέται μια προνύμφη, η οποία ονομάζεται πλουτεύς και δέχεται μια πολύπλοκη μεταμόρφωση. Οι πιο γνωστοί α. είναι ο παρακεντρωτός ή στρογγυλοκεντρωτός ο μελανός (ο κοινός α.), o α. ο λευκόχρους και o α. o εδώδιμος που το σώμα του έχει διάμετρο περίπου 10 εκ. Η αντίσταση του μεσοδερμικού σκελετού του α. και όλων των εχινοειδών στη διάβρωση του θαλάσσιου νερού αποτελεί για τους παλαιοντολόγους σπουδαίο οδηγό απολίθωμα. Ο α. είναι επίσης ένα χρήσιμο πειραματόζωο για τους βιολόγους, για τη μελέτη της γονιμοποίησης και της ανάπτυξης. Ο κοινός αχινός, με τα χαρακτηριστικά, μακριά αγκάθια του (φωτ. Costa). Ο αχινός ο λευκόχρους συναντάται στις θάλασσες της Μεσογείου (φωτ. Igda). Ασβεστολιθικός μεσοδερμικός σκελετός αχινού· διακρίνονται σε διπλές γραμμές τα επάρματα, πάνω στα οποία αρθρώνονται τα αγκάθια του αχινού (φωτ. Igda).

* * *

και αχινιός, ο (Μ ἀχινός)

κοινή ονομασία των μελών της ομοταξίας Εχινοειδή, των οποίων το σώμα είναι σφαιρικό ή δισκοειδές και το όστρακο σκεπασμένο με αγκάθια

νεοελλ.

1. άνθρωπος ανόητος

2. το εφήβαιο και το γεννητικό μόριο.

[ΕΤΥΜΟΛ. αχινός < αρχ. εχίνος

αχινιός < *εχινιός < *εχιναίος < αρχ. εχίνος «αχινός, σκαντζόχοιρος»].